بازار آتی کالابازاری است که در آن خریدار و فروشنده متعهد می شوند(در زمان حال) بر اساس قراردادی استاندارد در سررسیدی مشخص در "آینده"، کالایی را با قیمتی مشخص در زمان حال، برای سررسیدی مشخص در آینده، معامله نمایند، به عبارتی در آینده ( در سررسید مشخص)، خریدار متعهد به پرداخت وجه قرارداد به فروشنده و فروشنده نیز متعهد به ارائه محصول یا دارایی(تعیین شده در قرارداد) به خریدار میگردد.
معامله گر در صورتی که انتظار افزایش قیمت دارایی را داشته باشد به جای ورود به بازار نقدی و خرید اصل دارایی در زمان حال، به بازار آتی مراجعه کرده و این خرید را با اخذ موقعیت تعهدی خرید به زمان آینده موکول می کند؟
فرض کنید، قیمت هر گرم زعفران نگین، در بازار 9،000 تومان می باشد، و شما نیاز به 100 گرم زعفران در 3 ماه آینده را دارید، پیش بینی شما با توجه به شرایط موجود و تحلیل هایی که از روند قیمتی زعفران دارید، این هست که قیمت زعفران به 9،900 تومان و یا حتی بیشتر خواهد رسید(به عبارتی قیمت فعلی زعفران از دید شما ارزنده هست)، شما با پرداخت 300،000 تومان به جای 900،000( 9،000 تومان*100 گرم) تومان، در صورت رسیدن قیمت هر گرم به 9،900 تومان،شما 90،000 تومان(900 تومان سود به ازاء هرگرم*100) ، سود کسب می کنید، بازده ای شما از این معامله 30% میباشد، چراکه 300،000 تومان شما به 390،000 تومان افزایش پیدا کرده است، در صورتی که اگر 900،000 تومان بابت این معامله پرداخت میکردید، سرمایه شما 990،000 تومان می شد، درنتیجه شما 10% بازده ای از انجام معامله ای که تحلیل درستی از آن داشته اید،سود کسب می کردید،اما حال با وجود اهرمی که در ذات قراردادهای آتی نهفته است، شما 3 برابر سود بیشتر کسب خواهید کرد.
افزایش یا کاهش اهرم متناسب با وجه تضمینی است که شما میپردازید، این اهرم توسط بورس کالا با توجه فرمول و مکانیزمی مشخص تعیین میگردد، که میتواند با توجه به شرایط بازار تغییراتی را در بر داشته باشد.
اهرم
ویژگی اهرم در بازار آتی به گونه ای است که خریدار از آنجا که هنوز معامله ای را انجام نداده و فقط متعهد به پرداخت وجه و دریافت کالا در آینده شده است، منطقی نیست که وجه مورد معامله در آینده را در لحظه حال پرداخت کند و یا فروشنده نیز هنوز محصول یا دارایی ای را به خریدار تحویل نداده که، بخواهد انتظار دریافت وجه مورد معامله در زمان حال را داشته باشد، از این رو در زمان انجام قرارداد (لحظه بستن قراراداد در زمان حال برای سررسیدی در آینده) خریدار نه ملزم به پرداخت وجه به فروشنده و نه فروشنده ملزم به تحویل کالا در زمان حال است، اما برای اینکه طرفین (خریدار و فروشنده) به تعهد خود پایبند باشند، بورس کالا مبلغی را از هریک از طرفین، تحت عنوان وجه تضمین اولیه دریافت میکند، این مبلغ بخش کوچکی از ارزش قرارداد مورد نظر می باشد، از آنجا که کل ارزش قرارداد در زمان حال پرداخت نمیشود، خریدار و فروشنده می توانند با مبلغ کمتری وارد معامله شده و از نوسان قیمتی ای که در ادامه تا زمان سررسید به وجود می آید با ضریب بیشتری نسبت به نوسانات دارایی در بازار نقدی، سود و یا زیان به دست آورند.(این ویژگی را اهرم میگویند)
نکته: هیچ لزومی ندارد که در زمان سررسید (زمان آینده) دارایی تحویل و یا دریافت شود، بلکه دارندگان موقعیت تعهدی خرید و فروش می توانند قبل از زمان سررسید، با اخد موقعیت تعهدی معکوس، از معامله و تعهدی که در آینده می بایست ایفا کنند، خارج شوند و فقط از نوسانات چند برابری ایجاد شده به خاطر وجود اهرم بهره جویند.
محصولات قابل معامله در بازار آتی بورس کالای ایران
در حال حاضر محصولات زیر در بازار قراردادهای آتی بورس کالای ایران معامله میشوند:
- طلا
- زعفران نگین
- نقره ساچمه 999
فعالین بازار آتی
• نوسان گیران: افرادی که قصد نوسان گیری از تغییرات قیمت را دارند
• آربیتراژگران: افرادی که به دنبال کسب سود بدون ریسک از فرصت هایی که در بازار آتی مهیا می شود، هستند
• پوشش دهندگان ریسک (هجرها): تولید کنندگان و مصرف کنندگان که نگران افزایش یا کاهش قیمت ها در آینده هستند و قصد تحویل و دریافت کالا را دارند.