کاربرد بلاک چین در بازار سرمایه

مقدمه

در سال های اخیر فناوری بلاک چین به این خاطر که اطلاعات را به شکل قدیمی در یک نهاد مرکزی متمرکز ثبت نمی کند بلکه آن ها را به طور یکسان بین تمام عاملان شبکه توزیع می کند، مورد توجه قرار گرفته است.

در مورد کاربردهای احتمالی بلاک چین برای بازارهای سرمایه، بحث ها و نظرات گوناگونی وجود دارد. حقیقت این است که توسعه سیستم ‌های مبتنی بر بلاک چین غیرقابل توقف است و با گذشت زمان و بلوغ فناوری، می‌تواند رویاهای سرمایه‌گذاران را به واقعیت تبدیل کند. تجارت اوراق بهادار به صورت شبانه روزی در هفت روز هفته اینکه این قابلیت یک تهدید است یا یک فرصت، به انطباق پذیری و ظرفیت سرمایه گذاری هر واحد تجاری بستگی دارد.

بلاک چین چیست و چرا آیندۀ همه مشاغل با بلاک چین گره خورده است ؟

فناوری بلاکچین اساس بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتالی و نوعی شبکه اینترنتی می باشد که به ‌عنوان یک پایگاه داده اطلاعات را در گروه‌هایی به نام بلوک جمع آوری و در قالب دیجیتال ذخیره می‌کند و اطلاعات رد و بدل شده در این نوع شبکه به‌گونه‌ ای است که امکان دسترسی و نفوذ را به نهادها و افراد حقیقی و حقوقی نمی دهد. در واقع بلاکچین به زنجیره  ای از بلاک‌ ها گفته می‌شود که حاوی اطلاعاتی می باشند که این بلوک‌ها در ادامه بلوک قبل خود ساخته شده و به‌وسیله اطلاعاتی به یک‌دیگر متصل شده‌اند و بعد از اضافه شدن داده های جدید امکان دست بردن یا تغییر در آن‌ها وجود ندارد. به عبارت دیگر بلاکچین به‌ عنوان یک دفتر کل غیر متمرکز و توزیع شده منشأ یک دارایی دیجیتال را به‌گونه‌ ای ثبت می‌کند که امکان تغییر یا تقلب در آن‌ها وجود ندارد و هیچ‌کس توانایی ویرایش یا کنترل داده ها را نخواهد داشت. اگر بخواهیم به‌‍طور شفاف‌تر آن را به چیزی تشبیه کنیم باید بگوییم وقتی یک سندی را ایجاد و آن را با یک گروه به اشتراک می‌گذاریم آن سند بین همه توزیع می گردد بنابراین امکان تغییر یا نابودی توسط هیچ فردی وجود ندارد زیرا دیگران یک نسخه از آن را دارند. حال این شبکه بهم پیوسته توانسته فعالیت‌های تجاری را تغییر و بهبود ببخشد و فرصت‌های شغلی زیادی را به‌وجود بیاورد به‌طوری‌که در حال حاضر تقاضای کارهای مرتبط با فناوری بلاکچین به‌ دلیل کسب درآمد بالا رو به افزایش است اما بسیاری از افراد توانایی یا مهارت لازم را در این زمینه ندارند. از جمله مشاغلی که به این فناوری مربوط می‌ شود می‌ توان به مهندسی نرم‌ افزار بلاک‌ چین، تحلیل‌گر ریسک بلاک‌ چین، مشاور حقوقی و... اشاره کرد که نیاز به تخصص و مهارت بالای افراد دارد همچنین این فناوری در صنایع مختلف از جمله صنایع‌غذایی، پزشکی، بانک‌داری، حمل و نقل، بیمه، هویت دیجیتال و... کاربرد دارد بنابراین می‌توان گفت که امروزه بسیاری از صنایع و مشاغل از این فناوری بهره می‌برند زیرا جزء فناوری های قدرتمند برای ذخیره‌ سازی ایمن اطلاعات و کسب درآمد میباشد.

ارزدیجیتال چیست؟

ارزدیجیتال شناخته ترین کاربرد بلاکچین می باشد که خریداران و فروشندگان که همان ارسال‌ کنندگان و دریافت ‌کنندگان پول مجازی هستند می توانند بدون واسطه و بدون کمک گرفتن از خدمات بانکی تراکنش مالی داشته باشند و هرکس بدون توجه به موقعیت مکانی با دسترسی به اینترنت به خرید و فروش ارزهای دیجیتال بصورت ایمن بپردازد. به بیان دیگر ارز دیجیتال یا همان پول دیجیتالی برای این‌که از ویژگی هایی همچون تغییرناپذیر بودن، شفافیت و غیرمتمرکز بودن برخوردار شود باید از این فناوری استفاده کند تا هیچ گروه یا سازمانی قادر به کنترل و تغییر آن نباشد. بیت کوین اولین رمز ارزی یا آغازگر تبادلات دیجیتالی و ارزشمندترین دارایی دیجیتال در سراسر جهان به‌شمار می رود که اولین بار در سال 2008 توسط شخص یا گروهی به‌نام ساتوشی ناکاموتو ایده آن شکل گرفت و در سال 2009 اولین سکه های آن استخراج گردید و توانست مسئله اعتماد که یکی از مهم‌ترین امور زندگی افراد از جمله انتقالات پولی است و همچنین مشکل دوباره خرج کردن را برطرف کند. علاوه بر بیت کوین ارزهای دیگری مانند اتریوم، ریپل، مونرو، دوج کوین، بیم و... به‌عنوان پلتفرم امور مالی غیرمتمرکز راه ا‌‎ندازی شدند.

 بازارهای مالی

بازار مالی به طیف وسیعی از بازارها که درآن تجارتی انجام می شود گفته می شود و انواع مختلفی مانند بازار سهام، اوراق بهادار و... را شامل می‌ شود و فعالان بازارهای مالی فعالیت های مختلفی را برای انجام معاملات خود انجام می دهند و کسانی که به‌صورت حرفه‌ ای و آگاهانه در این بازار فعال هستند به‌دنبال معاملاتی هستند که فرایند داد و ستد ایمن‌ تر، قدرت نقد شوندگی بالا و ریسک کمتر باشد. حال فناوری بلاکچین در بازارهای مالی و سرمایه برخلاف روش سنتی که ریسک عملیاتی و هزینه های بالاتری را به‌دنبال داشت توانست با حذف واسطه ها فرایند داد و ستد را سریع‌ تر و بدون ریسک کند. همان‌طور که گفتیم مهم‌ترین کاربرد آن در بازار مالی مربوط به ارزهای دیجیتال از قبیل بیت کوین می باشد و شرکت کنندگان در بازارهای مالی به‌کمک قراردادهای هوشمند به‌طور لحظه ای و از طریق اینترنت به انجام معاملات بپردازند.

لازم به‌ذکر است فناوری نوین بلاکچین با رشد بالایی همراه بوده و با بسیاری از کسب و کارها در ارتباط می باشد و پیش بینی می‌ شود که در آینده نیز با رشد بیشتری در صنایع و مشاغل مختلف همراه باشد. اصلی‌ ترین دلیلی که صاحبان کسب و کار مالی، شرکت‌ ها و صنایع مختلف از فناوری بلاکچین استفاده می‌ کنند امنیت داده ها و شفافیت بالای آن می باشد که موجب می گردد تا تجارت آن‌ها بدون خطر به رشد بالاتری برسد و از دیگر مزایای این فناوری جدید می توان تغییرناپذیری، تعامل نزدیک، تمرکززدایی و قابلیت ردیابی آن توجه کرد. به‌عنوان مثال در صنعت رسانه و هنر کسانی که رسانه یا محتوایی را تولید می کنند به‌کمک این فناوری ایمن می‌ توانند آثار خود را به طرفداران یا متقاضیان اثر خود بفروشند و بدون نیاز به دلال یا واسطه آثار خود را تبدیل به پول دیجیتالی نمایند یا در ارتباط با اخبار می توانند با استفاده از بلاکچین جلوی انتشار اخبار دروغین را بگیرند همچنین در صنعت انرژی بواسطه این فناوری می‌توان به محاسبه مصرف انرژی، پیگیری، ثبت اطلاعات دقیق مشتریان و... بپردازند. حتی فروشگاه‌ هایی مانند فروشگاه زنجیره‌ ای والمارت که یکی از پرفروش‌ ترین خرده فروشی در جهان می باشد نیز از این فناوری غیرمتمرکز استفاده می نماید.

تعداد بسیار کمی از بانک ها، یا حتی کشورها وجود دارند که از بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ آسیب ندیده اند. پیامد های این رکود جهانی هم زمان با نوآوری و پیشرفت های عمیق تکنولوژیکی بود که بانک ها و سایر ارائه دهندگان خدمات مالی را وادار کرد که در رویکرد خود برای انجام کار تجدید نظر کنند. مقررات جدید و مطالبات سرمایه گذاران، بانک ها را وادار کرده است که به سمت یک مدل عملیاتی کارآمدتر، شفاف تر و سازگارتر حرکت کنند. اگرچه وال استریت به این تحولات توجه کرده است، اما هنوز هم یک سوال بزرگ باقی مانده است: آیا بانک ها آماده هستند تا فرآیندهای تجاری قدیمی را پشت سر بگذارند تا از پیشرفت های جدید فن آوری مبتنی بر بلاک چین استفاده کنند؟

اکنون، بیش از هر زمان دیگری، فناوری دفتر کل توزیع شده راه حل هایی را به صورت آنی برای بانک ها ارائه می دهد تا بر چالش های موجود در دنیای مالی غلبه کنند. سوابق ذخیره سازی غیرقابل تغییر و ردیابی داده ها می توانند ضمن حذف فرآیندهای دستی دست و پا گیر، هزینه ای را در مقیاس عظیم برای بانک ها ارائه دهند. همه اینها به تقویت فعالیت های ارزش افزوده و مدیریت بهتر انطباق بانک ها و عملیات مدیریت ریسک کمک می کند. از آنجا که اپیدمی ویروس کرونا بازارها را به سقوط می کشاند، بانک ها یک بار دیگر با همان تقاطعی روبرو هستند که بین سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ قرار داشتند.

آیا بازارهای سرمایه می توانند انقلاب پرداخت های فناوری مالی را تکرار کنند؟

 این عادلانه است که بگوییم یک انقلاب پیشرفته در حال حاضر چشم انداز پرداخت ها را در بر گرفته است. اپلیکیشن های موبایلی بانکداری دیجیتال و فناوری پرداخت های شغل به شغل باعث افزایش تجربه کاربر در ارسال و دریافت پرداخت ها شده است. شرکت هایی مانند Stripe در حال پردازش میلیاردها دلار در تراکنش های تجاری آنلاین در هر سال هستند، در حالی که صرافی ارز دیجیتال کوین بیس برای ارائه خدمات گسترده تر به بازار عرضه شده است. کاهش کارمزدهای تراکنش، بهبود فناوری و ارائه خدمات چند منظوره از این شرکت های فناوری مالی باعث افزایش خدمات پرداخت برای میلیون ها نفر در سراسر جهان شده است که این امر به نوبه خود وضعیت موجود در بانک های سنتی خرد را مختل و به چالش کشیده است.

پیشرفت های فناوری در بانکداری های خرد هنوز در بازارهای سرمایه منعکس نشده است، اما پیشرفت ها در حال انجام است. تحکیم بخش بانک سرمایه گذاری، همراه با شرایط دشوار بازار برای سرمایه گذاران نهادی در میان نرخ های کم بهره تاریخی، وال استریت را وادار کرده است که دوباره به پیشنهادات محصول خود فکر کند. این پویایی بازار،بانک های سرمایه گذاری و دلالان را مجبور کرده است تا فن آوری های پیشرفته تری را برای برآورده کردن خواسته ها و انتظارات مشتریان بکار گیرند.

هوش مصنوعی، فناوری بلاک چین و یادگیری ماشینی از واضح ترین فناوری ها برای رفع ناکارآمدی ها و ساختارهای غیر شفاف خدمات بانکی سرمایه گذاری بوده اند. برای پیگیری رقابت در بازار، بانک ها باید با ساده سازی و نوسازی عرضه محصولات خود، به روندهای جدید واکنش نشان دهند. جامعه سرمایه گذاری نیز با فشار مضاعفی در ماندن در سمت قانون گذاران و سازمان های انطباق مواجه است. فناوری بلاک چین می تواند پاسخ وال استریت برای ماندن در میدان باشد.

ظهور دوران نوآوری بانکی جدید

سیستم های سنتی پراکنده امور مالی جهانی، هزینه ها را برای کسانی که در محدوده آن فعالیت می کنند، افزایش داده است. اگرچه نوآوری های فن آوری به آهستگی در بازارهای سرمایه پراکنده شده اند، اما کاهش هزینه ها و راندمان بیشتر ناشی از فن آوری های جدید، وال استریت را وادار کرده است که در عملکرد و مدل های تجاری خود تجدید نظر کند. این موسسات مالی با وجود فعالیت های پیچیده جهانی نمی توانند از قافله عقب بمانند.

موارد استفاده برای پذیرش بلاک چین در بازارهای سرمایه واقعی است. کارآمد سازی جریان اطلاعات، ضمن حذف دست و پا گیر فرآیندهای دستی سیستم های سنتی، تنها به تقویت سودآوری بانک ها کمک می کند و مؤسساتی که بلاک چین را می پذیرند، در معرض پاسخگویی به شوک ها و فشارهای خارجی قرار می گیرند. بیماری همه گیر ویروس کرونا خطرات ایجاد شده برای سیستم های اقتصادی سنتی در سراسر جهان را در معرض خطر قرار داده است. سیستم های سنتی برای پاسخگویی به این چالش ها برای شرکت کنندگان در بازار سرمایه بسیار پرهزینه و پراکنده هستند. هم اکنون زمان پذیرش فناوری بلاک چین توسط بانک هاست.

بهره برداری از فناوری بلاک چین در بازار

با وجود اینکه فناوری بلاک چین در مراحل اولیه رشد خود به سر می‌برد، کارشناسان زیادی به دنبال بهره برداری از آن هستند و علاوه بر مزایا و پتانسیل های کم نظیرش، محدودیت های آن را نیز شناسایی و مطرح نموده اند. برخی از بررسی ها و آزمون و خطاها نشانگر این هستند که اجرای فناوری بلاک چین در سرمایه گذاری و بازار پیچیده ی آن، چالش های فراوانی پیش روی فعالان دنیای تجارت قرار می دهد و پیاده سازی آن با مشکلات بسیاری همراه خواهد بود. شرکت آی بی ام، بورس اورارق بهادار استرالیا و بورس هنگ کنگ از پیشگامانی هستند که چالش این تغییر بستر را پذیرفتند و از کاربرد بلاک چین در سرمایه گذاری استفاده کردند.

یکی از موارد کاربرد بلاک چین در بازار سرمایه مربوط به ارز دیجیتال بیت کوین است که در همان عرضه های اولیه به موفقیت چشمگیری رسید و جهان را احاطه کرد. در روش‌ های تامین مالی نوین برخلاف روش های تامین مالی سنتی، در ازای دریافت یا پرداخت وجه نقد، می‌توان رمز ارز، اوراق بهادار یا خدمات مبتنی بر بستر بلاک چین را داد و ستد کرد.

فناوری بلاک چین می تواند در ساختار بازار با ایجاد یک تغییر اساسی، نقش اعضای بازار را نیز تغییر دهد و تحول بزرگی در کسب و کار ها به وجود آورد. انتظار نمی رود راه حل های بلاک چین فقط جایگزین اکو سیستم فعلی شوند. بلکه در حال ادغام در آن هستند.

کاربردهای بلاکچین در بازار سرمایه

اولین کاربرد بلاک چین در بازار، تسویه معاملات به صورت Real Time است. به دلیل فقدان مکانیزمی که موقعیت ابزارهای مالی مختلف را به صورت بلادرنگ نظارت کند، یک ریسک ذاتی در تجارت درمورد خودداری از پرداخت وجه، برای طرف های معامله وجود دارد. در حال حاضر اتاق های پایاپای به عنوان واسطه عمل می کنند و این ریسک را تا حد زیادی از میان بر می دارند. اما حضور این واسطه‌ها، زمان‌بندی چرخه تسویه تجارت را افزایش می دهد. معماری مدرن تجارت دیجیتال به این معنی است که دارایی ها در «یک چشم به هم زدن» معامله می شوند. اما تسویه این معاملات ممکن است چند روز طول بکشد. راه حل فناوری بلاک چین برای مشکلات موجود در فرآیند تسویه، موجب کاهش دادن زمان مورد نیاز و جلوگیری از اتلاف وقت می شود. یک «توکن» تقریباً بلافاصله به کیف پول ذی نفع منتقل می شود و تسویه حساب را به اتمام می رساند. در واقع از آنجا که تراکنش‌های مبتنی بر بلاک چین نیاز به تامین مالی اولیه یک معامله دارند، ریسک اعتباری و نقدینگی عملا حذف می ‌شود.

در یک سیستم بلاک چین، هنگامی که یک معامله در یک صرافی انجام می شود، جزئیات تجارت به یک قرارداد هوشمند که در یک شبکه مشترک نگهداری می شود، منتقل می شود. قرارداد هوشمند با موقعیت ‌های دفتر کل داده های نگهداری شده در بلاک چین همگام می‌شود و در زمان واقعی در دسترس بودن جزییات موارد معامله شده را بررسی می ‌کند. از آن جایی که قوانین نوشته شده در قرارداد هوشمند و دفتر کل موقعیت در بلاک چین قابل دستکاری نیستند، این امر اعتماد و شفافیت را برای واحد های تجاری تضمین می کند و بنابراین معامله را به صورت بلادرنگ حل و فصل می کند. تسویه کردن یک معامله تقریباً در زمان واقعی، خطرات قبلی (ریسک اعتباری، ریسک مبادله، و غیره) را کاهش می‌دهد و مسائل مربوط به ارتباط و خطاهای پرداخت را از بین می ‌برد.

دیگر کاربرد بلاک چین ساده‌سازی فرآیندها است. مشابه الگوریتم عمل فناوری بلاک چین، در بین مؤسسات و سایر نهادهای متمایز اتفاق می افتد که عملکردهای متفاوتی از یک فرآیند واحد را انجام می ‌دهند و نتیجه ی آن شامل مجموعه ای از داده هاست که باید بین پایگاه ‌های داده مختلف توزیع شود. پیاده سازی فناوری بلاک چین همچنین به برآوردن الزامات نظارتی امور کمک می‌کند. حتی می‌توان به بازرسان و حسابرسان دسترسی مستقیم به بلاک چین داد. استانداردسازی زیرساخت ها و فرمت ‌های داده‌ای که فناوری بلاک‌ چین به آن نیاز دارد، ضرورت بسیاری از فرآیندهای میانی و پشتی را در بازارهای سرمایه از بین می برد.

انتظار می رود همه کارایی های ذکر شده در بالا، باعث کاهش هزینه ها شود. طبیعی است که مشتری های هر واحد تجاری می خواهند از حداکثر مزایا بهره مند شــوند. کاهش هزینه های معاملات بازارهای سرمایه و خدمات بورس و اوراق بهادار نمونه هایی از این مزایا محسوب می شوند.

قراردادهای هوشمند در بازار سرمایه

یکی از بزرگترین سوالات بی پاسخ در رابطه با کاربرد بلاک چین در بازار های سرمایه این است که آیا راه حل قراردادهای هوشمند واقعا می تواند جایگزین خانه های تسویه حساب شود؟ آنها اطمینان حاصل می کنند که سرپیچی هر کدام از طرفین در انجام تعهدات خود نسبت به یک معامله منجر به ریسک سیستماتیک نمی شود. رگولاتورها باید متقاعد شوند که یک بلاک چین خودکار و غیرمتمرکز می تواند این نقش ضمانتی را به خوبی ایفا کند. با گذشت زمان، احتمال توسعه پروژه های بلاک چین به واسطه ی دیده شدن مزایایی مانند افزایش کارایی، قابلیت حسابرسی و شفافیت در فرآیند های تسویه حساب بیشتر خواهد شد.

رجوع یکی دیگر از مشکلات ذاتی کاربرد بلاک چین در بازار سرمایه است. هنگامی که یک تراکنش مبتنی بر فناوری بلاک چین در شبکه ثبت شد، نمی توان آن را به عقب برگرداند. تغییرناپذیری سوابق بلاک چین یکی از نقاط قوت کلیدی این فناوری است، اما در مواردی که تراکنش‌ها نیاز به بازگرداندن دارند، استثنائاتی وجود خواهد داشت. این امر تنها از طریق یک تراکنش دوم و معکوس در دفتر کل بلاک چین امکان پذیر است که در همه ی موارد ایده آل نیست.

نقل و انتقالات نقدی سد راه دیگری برابر توسعه ی فناوری بلاک چین است. این امور باید به نحوی با دفتر کل بلاک چین همگام یا دیجیتالی شوند. اغلب جابه جایی های نقدی در معاملات در حال حاضر از طریق سیستم های سیمی انجام می شود. همگام سازی این امر چالش برانگیز خواهد بود. البته نمایش دیجیتالی موازی پول فیزیکی به عنوان یک ارز دیجیتال در بلاک چین پیشنهاد شده است.

جمع بندی

فناوری بلاک چین به نهاد های تجاری موجود در بازار سرمایه این امکان را می ‌دهد تا خدمات ساده ‌تر، ارزان ‌تر و جهانی ‌تری ارائه دهند. این می تواند تهدیدی برای نهادهای سنتی باشد که تمایلی به تغییر و به روز رسانی سیستم های مالی خود ندارند. اما برای BBVA و نهادهای مشابه آن که از پیشگامان تغییر هستند، کاربرد بلاک چین در سرمایه می تواند یک برگ برنده و مزیت رقابتی فوق العاده باشد.