آشنایی با اوراق بدهی

اوراق بدهی یکی از انواع اوراق بهادار است که به‌منظور تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی منتشر می‌شود. به عبارت دیگر، این اوراق یک نوع وام هستند که وام‌دهنده و وام‌گیرنده به ترتیب خریداران و ناشرین این اوراق هستند.دولت‌ها و شرکت‌ها برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود، با فروش اوراق‌ بدهی به عامه‌ی مردم، از آن‌ها وام می‌گیرند. اوراق بدهی دولتی، اوراقی هستند که دولت هر کشوری برای تأمین منابع مالی مورد نیاز طرح‌ها و پروژه‌های خود و یا تأمین کسری بودجه منتشر می‌کند.

اوراق بدهی شرکتی، اوراق منتشرشده توسط شرکت‌های بزرگی است که به جای تأمین مالی از طریق بازار پول و بانک‌ها، از بازار سرمایه این منابع را جمع‌آوری می‌نمایند.این اوراق ممکن است کوپن پرداخت سود داشته باشند که در این صورت به صورت ادواری به دارنده این اوراق، مبلغ مشخص تحت عنوان سود پرداخت خواهد شد.

اصطلاحات مربوط به هر نوع از اوراق بدهی

تاریخ سررسید: تاریخ سررسید، تاریخ پایان دوره‌ی اوراق بدهی است. در این تاریخ، ناشر اوراق، ارزش اسمی این اوراق را به دارندگان آن‌ها پرداخت می‌نماید.

ارزش اسمی: ارزش اسمی در واقع همان اصل مبلغ وام است که باید در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق پرداخت شود.

نرخ سود اسمی: نرخ سود اسمی، نرخ بهره‌ای است که به صورت دوره‌ای و تا سررسید، به اوراق‌ بدهی‌ تعلق می‌گیرد. به عنوان مثال اگر یک ورقه بدهی با نرخ اسمی ۱۰۰ هزار تومان و نرخ سود اسمی ۱۰ درصد دو بار در سال باشد، هر شش ماه یک‌بار به دارنده آن ورقه ۵ هزار تومان (معادل ۵ درصد ارزش اسمی) سود پرداخت می‌شود.

قیمت بازاری: دارندگان اوراق‌ بدهی‌ در صورت نیاز می‌توانند تا قبل از سررسید، اوراق خود را در بازار به فروش رسانده و به وجه نقد تبدیل کنند. قیمت بازاری اوراق بدهی، قیمت معامله آن در بازار است.

نرخ سود تا سررسید (YTM): نرخ سود تا سررسید، همان‌طور که از نامش پیداست، نرخ سودی است که از زمان خرید اوراق تا زمان سررسید آن، نصیب دارنده خواهد شد. اگر اوراق‌ بدهی در زمان انتشار آن‌ها خریداری شود، نرخ سود تا سررسید برابر نرخ سود اسمی خواهد بود. در غیر این صورت و در زمانی بعد از انتشار این اوراق، YTM ممکن است کمتر یا بیشتر از نرخ سود اسمی باشد. خریداران و فروشندگان اوراق بدهی معمولاً بر اساس نرخ YTM تصمیم به معامله این اوراق می‌گیرند.

ویژگی‌های اوراق بدهی چیست؟

دارنده این اوراق، بستانکار شرکت بوده و حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را در موعد مقرر دارد.دارنده اوراق بدهی، سهمی از مالکیت شرکت نداشته و از سود پرداختی شرکت به سهامداران نیز سهمی ندارد و در تصمیم‌گیری شرکت، حق رأی ندارد.اگر ناشر، ورشکست شود، دارندگان اوراق‌ بدهی‌ در دریافت اصل‌وفرع سرمایه خود، بر سهامداران شرکت تقدم دارند.همه اوراق‌ بدهی‌ دارای سررسید و ارزش اسمی مشخص هستند.

انواع اوراق بدهی چیست؟

این اوراق را بر اساس ناشر آن می‌توان به سه دسته‌ی دولتی، شرکت‌ها و شهرداری‌ها تقسیم نمود. همچنین در بازار سرمایه ایران بر اساس نوع، اوراق بدهی‌ را می‌توان در سه دسته‌ی اوراق خزانه‌ی اسلامی، اوراق مشارکت و صکوک قرار داد.

اوراق خزانه‌ی اسلامی: اوراق خزانه اسلامی که به اختصار اخزا نامیده می‌شود، توسط دولت جمهوری اسلامی ایران و با هدف تأمین مالی و کسری بودجه منتشر می‌شود. این اوراق بدون کوپن پرداخت سود بوده و بازپرداخت آن‌ها در سررسید توسط خزانه‌داری کل کشور صورت می‌پذیرد.

اوراق مشارکت: شرکت‌ها برای تأمین مالی طرح‌های اقتصادی سودآور خود، اوراق مشارکت منتشر می‌کنند. با انتشار اوراق مشارکت، سرمایه مورد نیاز شرکت برای طرح مورد نظر، تأمین‌شده و شرکت سود بیشتری کسب می‌نماید. سرمایه‌گذاران نیز با خریداری نمودن این اوراق، در سود طرح شریک می‌شوند.

صکوک: اوراق قرضه اسلامی یا صکوک در زمره اوراق بدهی قرار می‌گیرند. اوراق اجاره، مرابحه، استصناع، خرید دین، سلف استاندارد، مضاربه، منفعت، جعاله، مزارعه، مساقات و … از جمله صکوک هستند.

ریسک این نوع از اوراق

ریسک نکول و ریسک نقدشوندگی از جمله ریسک‌هایی است که باید درباره این نوع از اوراق در نظر گرفته شود. ریسک نکول به معنای عدم توانایی ناشر به بازپرداخت اصل‌وفرع وام در زمان سررسید اوراق است. زمانی که ناشر اوراق بدهی، دولت باشد، ریسک نکول وجود ندارد. ریسک نقدشوندگی به معنای این است که دارنده، نتواند به راحتی اوراق خود را در بازار بفروشد و به وجه نقد تبدیل نماید. زمانی که حجم معاملات اوراق کم باشد، ممکن است این مشکل به وجود آید.

اوراق بدهی چیست؟

اوراق بدهی یکی از انواع اوراق بهادار است که به‌منظور تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی منتشر می‌شود. به عبارت دیگر، این اوراق نوعی وام هستند که وام‌دهنده و وام‌گیرنده به ترتیب خریداران و ناشرین این اوراق هستند.

تاریخ سررسید اوراق بدهی چیست؟

تاریخ سررسید، تاریخ پایان دوره‌ی اوراق بدهی است. در این تاریخ، ناشر اوراق، ارزش اسمی این اوراق را به دارندگان آن‌ها پرداخت می‌نماید.

آیا دارند اوراق بدهی در تصمیم‌گیری‌های شرکت حق رای دارد؟

خیر دارنده اوراق‌ بدهی‌، سهمی از مالکیت شرکت نداشته و در تصمیم‌گیری شرکت، حق رای ندارد.

اوراق صکوک چیست؟

اوراق قرضه اسلامی یا صکوک در زمره اوراق‌ بدهی‌ قرار می‌گیرند. اوراق اجاره، مرابحه، استصناع، خرید دین، سلف استاندارد، مضاربه، منفعت، جعاله، مزارعه، مساقات و… از جمله صکوک هستند.

ریسک سیستماتیک چیست؟

ریسکی که بر کل بازار و نه فقط سهام یک شرکت یا صنعت خاص تأثیر می‌گذارد، ریسک سیستماتیک نامیده می‌شود. این ریسک با نام‌های «ریسک غیرقابل‌حذف» یا «ریسک بازار» نیز شناخته می‌شود. باید توجه داشت که این نوع ریسک هم غیرقابل‌پیش‌بینی بوده و هم اجتناب کامل از آن امکان‌پذیر نیست.در پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد.ریسک سیستماتیک در بازار سهام از طریق متنوع‌سازی حذف نمی‌شود. تنها راه کاهش آن از طریق به‌کارگیری استراتژی‌های پوشش ریسک یا با استفاده از استراتژی تخصیص دارایی است.برای مثال استراتژی قرار دادن مقداری از دارایی‌هایتان در اوراق مشارکت یا سرمایه‌گذاری در املاک می‌تواند ریسک سیستماتیک ناشی از سرمایه‌گذاری در بورس را کاهش دهد؛ اما از سوی دیگر بر عملکرد بازده پرتفوی شما نیز اثر می‌گذارد.ریسک سیستماتیک‌ همواره با بازار سهام همراه خواهد بود، زیرا ریسک حاکم بر اقتصاد کلان بازار است؛ مانند جنگ، تحریم‌های سیاسی- اقتصادی، نرخ بهره، تورم و…

برای آگاهی از ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار، یک صندوق سرمایه‌گذاری یا یک پرتفوی می‌توان بتای آن را بررسی نمود. بتا مشخص می‌کند که یک سرمایه گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بی‌ثبات‌تر و نوسان‌پذیرتر است. به لحاظ آماری بتای بیشتر از یک یعنی سرمایه‌گذاری در سهام مورد نظر ریسک بیشتری نسبت به بازار دارد. همچنین بتای کمتر از یک به این معنی است که ریسک دارایی نسبت به بازار کمتر است. در نهایت بتای برابر با یک یعنی ریسک دارایی و بازار با هم برابر هستند.

ریسک غیرسیستماتیک چیست؟

نوعی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری بوده که ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی است که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید. ریسک غیر سیستماتیک را «ریسک مشخص» هم می‌گویند.همان‌طور که اشاره شد ریسک غیرسیستماتیک مربوط به اخبار مختص یک سهم یا یک صنعت خاص است؛ مثلا وقتی کارکنان شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید، اعتصاب می‌کنند؛ ریسک غیر سیستماتیک بر قیمت سهام آن تاثیر گذاشته و از ارزش آن می‌کاهد. همچنین بحث تغییرات تعرفه واردات خودرو، تغییرات نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، تغییرات نرخ سوخت سیمانی‌ها و تغییرات نرخ بهره مالکانه سنگ‌آهنی‌ها، نمونه‌هایی از ریسک غیر سیستماتیک‌ در صنایع مختلف هستند.بد نیست بدانید به ریسک غیرسیستماتیک، ریسک حذف شدنی هم گفته می‌شود. این ریسک را می‌توان از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری کاهش داد. در پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد. اصولا ریسک چنین پرتفویی فقط تحت عنوان ریسک سیستماتیک‌ قابل بررسی است.

نکات اوراق بدهی

دارنده این اوراق‌، بستانکار شرکت بوده و حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را در موعد مقرر دارد.دارنده اوراق بدهی، سهمی از مالکیت شرکت نداشته و از سود پرداختی شرکت به سهامداران نیز سهمی ندارد. و در تصمیم‌گیری شرکت، حق رأی ندارد.برخی از نمادهای اوراق بدهی شرکت‌ها، شباهت زیادی با نماد خود شرکت دارند که سرمایه‌گذاران باید به آن دقت کنند. به عنوان مثال، نماد “شستا”، نماد سهام شرکت سرمایه‌ گذاری تامین اجتماعی است. و نمادهای “شستا۰۰۱” و “شستا۹۹”، نمادهای اوراق‌‌ بدهی شستا هستند.اگر ناشر اوراق بدهی ورشکست شود، دارندگان اوراق بدهی در دریافت اصل‌وفرع سرمایه خود، بر سهامداران شرکت تقدم دارند.
همه اوراق بدهی دارای سررسید و ارزش اسمی مشخص هستند.به طور معمول در سررسید اوراق‌ بدهی، وجه اسمی آن‌ها توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه، به شماره حسابی که افراد به کارگزاری معرفی کرده‌اند، واریز خواهد شد.ریسک نکول و ریسک نرخ بهره، از مهمترین ریسک‌هایی که سرمایه‌گذاران در اوراق بدهی باید به آن توجه کنند.